Jak rozpoznać nieznane numery telefonów i unikać oszustw

Nieznany numer telefonu na ekranie smartfona to codzienny widok dla większości z nas. Choć dawniej mogło to oznaczać po prostu połączenie od dawno niewidzianego znajomego, dziś coraz częściej sygnalizuje potencjalne zagrożenie. Oszuści telefoniczni stali się prawdziwą plagą, wykorzystując coraz bardziej wyrafinowane metody, by wyłudzić nasze dane i pieniądze. Jak skutecznie rozpoznawać nieznane numery i chronić się przed telefonicznymi oszustwami? Przyjrzyjmy się temu problemowi z perspektywy cyberbezpieczeństwa.

Dlaczego nieznane numery stanowią zagrożenie?

Telefon stał się jednym z głównych narzędzi cyberprzestępców. Według danych CERT Polska, w ostatnich latach liczba zgłoszeń dotyczących oszustw telefonicznych wzrosła o ponad 300%. Przestępcy wykorzystują różnorodne techniki socjotechniczne, by wzbudzić zaufanie, wywołać strach lub poczucie pilności, zmuszając nas do podejmowania pochopnych decyzji.

Atakujący często podszywają się pod banki, urzędy, firmy kurierskie czy nawet policję. Wykorzystują przy tym zaawansowane technologie pozwalające na „spoofing” numerów – czyli podszywanie się pod legalne numery zaufanych instytucji. To sprawia, że tradycyjne metody weryfikacji, takie jak sprawdzenie kierunkowego czy prefixu numeru, stają się coraz mniej skuteczne.

Według raportu NASK z 2022 roku, ponad 40% Polaków odebrało przynajmniej jeden telefon od oszusta, a 15% padło ofiarą oszustwa telefonicznego, tracąc średnio 4700 zł.

Najpopularniejsze schematy oszustw telefonicznych

Rozpoznanie potencjalnego zagrożenia wymaga znajomości typowych schematów działania oszustów. Oto najczęściej spotykane scenariusze:

Fałszywy konsultant bankowy

Oszust dzwoni podając się za pracownika banku, informując o rzekomym nieautoryzowanym logowaniu do konta lub podejrzanej transakcji. Pod pretekstem zabezpieczenia środków, nakłania do instalacji oprogramowania do zdalnego dostępu, wykonania przelewu „bezpieczeństwa” lub podania danych logowania. Często numery zaczynające się od 732 są wykorzystywane w tego typu oszustwach, choć przestępcy regularnie zmieniają używane numery, by uniknąć wykrycia.

Metoda „na policjanta” lub „na prokuratora”

Dzwoniący podaje się za funkcjonariusza policji lub prokuratora, informując o rzekomym zagrożeniu dla naszych oszczędności lub udziale bliskiej osoby w wypadku. Nakłania do wypłaty pieniędzy i przekazania ich „funkcjonariuszowi” lub przelania na „bezpieczne konto”. Oszuści często używają numerów z prefixami 459, 500, 799 czy 503, choć nie są to sztywne reguły, a raczej obserwowane tendencje.

Fałszywe wsparcie techniczne

Przestępca podaje się za pracownika pomocy technicznej Microsoft, Apple lub innej firmy technologicznej, twierdząc, że wykrył poważne problemy z naszym urządzeniem. Celem jest nakłonienie do instalacji oprogramowania szpiegującego lub wyłudzenie płatności za nieistniejące usługi. W tym schemacie często pojawiają się numery zagraniczne lub numery z nietypowymi prefixami, które mają uwiarygodnić międzynarodowy charakter firmy technologicznej.

Jak skutecznie weryfikować nieznane numery?

Wobec rosnącej liczby oszustw telefonicznych, kluczowe staje się wypracowanie skutecznych metod weryfikacji nieznanych numerów. Oto sprawdzone strategie:

Korzystanie z dedykowanych aplikacji i baz danych

Na rynku dostępnych jest wiele aplikacji pozwalających na identyfikację i blokowanie podejrzanych połączeń. Aplikacje takie jak Truecaller, Hiya czy Whoscall korzystają z rozbudowanych baz danych i algorytmów uczenia maszynowego, by identyfikować potencjalnie niebezpieczne numery. Warto również sprawdzać nieznane numery w serwisach takich jak nieznany-numer.pl czy infotelefon.pl, gdzie użytkownicy dzielą się informacjami o podejrzanych numerach.

Pamiętajmy jednak, że żadne narzędzie nie daje 100% pewności – oszuści regularnie zmieniają numery i dostosowują swoje techniki. Dlatego warto łączyć różne metody weryfikacji i zawsze zachowywać czujność.

Bezpośredni kontakt z instytucją

Jeśli otrzymamy telefon rzekomo z banku, urzędu czy innej instytucji, najlepszym rozwiązaniem jest rozłączenie się i samodzielne wykonanie połączenia na oficjalny numer tej instytucji. Nigdy nie oddzwaniajmy na numer, z którego otrzymaliśmy połączenie – zamiast tego wyszukajmy oficjalny numer na stronie internetowej danej instytucji lub na odwrocie karty płatniczej w przypadku banków. Ten prosty krok może uchronić nas przed wieloma typami oszustw.

Analiza zachowania dzwoniącego

Oszuści często stosują techniki wywierania presji psychologicznej – straszą poważnymi konsekwencjami, podkreślają pilność sprawy, wymagają natychmiastowych działań. Legitymni przedstawiciele instytucji zazwyczaj nie działają w ten sposób. Prawdziwy konsultant bankowy nigdy nie poprosi o:

• Podanie pełnego hasła, PIN-u czy danych karty
• Instalację oprogramowania do zdalnego dostępu
• Wykonanie przelewu „testowego” lub „bezpieczeństwa”
• Przekazanie komuś gotówki

Co zrobić, gdy podejrzewamy oszustwo?

Jeśli mamy podejrzenie, że ktoś próbuje nas oszukać przez telefon, powinniśmy natychmiast zakończyć rozmowę. Nie wdawajmy się w dyskusje ani nie próbujmy przechytrzyć oszusta. Następnie warto zgłosić incydent odpowiednim instytucjom:

W przypadku prób wyłudzenia danych bankowych należy niezwłocznie powiadomić swój bank. Jeśli doszło do przekazania danych lub środków, konieczne jest jak najszybsze zastrzeżenie karty i zmiana wszystkich haseł. Warto również złożyć zawiadomienie na policji oraz zgłosić incydent do CERT Polska poprzez formularz na stronie incydent.cert.pl.

Zgłaszanie podejrzanych numerów do baz danych i aplikacji ochronnych pomaga chronić innych użytkowników. Numery takie jak 732 202 000, 732 202 060 czy 459596021 były już wielokrotnie zgłaszane jako wykorzystywane przez oszustów, co pozwoliło ostrzec wiele potencjalnych ofiar.

Proaktywna ochrona przed telefonicznymi oszustwami

Zamiast jedynie reagować na próby oszustwa, warto wdrożyć proaktywne środki ochrony:

Ograniczenie dostępności naszego numeru – warto zastanowić się, gdzie i komu udostępniamy swój numer telefonu. Ograniczenie jego widoczności w mediach społecznościowych czy na forach internetowych zmniejsza ryzyko trafienia na listę potencjalnych ofiar oszustów.

Korzystanie z funkcji blokowania nieznanych numerów – większość nowoczesnych smartfonów oferuje możliwość automatycznego odrzucania połączeń od nieznanych numerów lub numerów spoza listy kontaktów. Choć może to być niewygodne w niektórych sytuacjach, znacząco ogranicza ryzyko odebrania połączenia od oszusta.

Regularne aktualizacje wiedzy o nowych metodach oszustw – śledzenie informacji publikowanych przez CERT Polska, policję czy banki pozwala być na bieżąco z nowymi technikami wykorzystywanymi przez oszustów. Przestępcy stale ewoluują swoje metody, dlatego nasza wiedza również powinna być aktualizowana.

Pamiętaj: Legalne instytucje nigdy nie wywierają presji czasowej na podejmowanie decyzji finansowych. Jeśli czujesz, że ktoś próbuje cię pośpieszyć – to pierwszy sygnał ostrzegawczy.

Świadomość zagrożeń i znajomość metod weryfikacji nieznanych numerów to podstawowa linia obrony przed telefonicznymi oszustami. W dzisiejszych czasach zdrowy sceptycyzm wobec nieoczekiwanych połączeń telefonicznych nie jest przejawem paranoi, lecz rozsądnej ostrożności. Pamiętajmy, że najskuteczniejszą ochroną jest połączenie technologicznych rozwiązań z krytycznym myśleniem i ostrożnością w udostępnianiu swoich danych. Kilka chwil poświęconych na weryfikację numeru może uchronić nas przed poważnymi stratami finansowymi i emocjonalnymi.